Nói thêm về kiến trúc, qui hoạch

Nét quê. Ảnh: Internet

Long An, miền Tây! Thỉnh thoảng khi trà dư tửu hậu bạn bè hỏi quê quán ở đâu tôi cũng trả lời ngon lành vậy nhưng khi người ta hỏi tiếp về nước lũ, về cây trái miền Tây,… thì thú thiệt nhiều lúc tôi cũng…ngậm hột thị! Cần Giuộc mình nửa chợ nửa quê, chợ thì ít mà nét quê thì nhiều! Nói vầy nhiều khi chắc cũng tội cho mấy bạn “ở chợ”, chắc tại tôi sống ở xứ hóc bà tó nên mới nói vậy thôi. Dông dài như vầy để nói về kiến trúc ở Cần Giuộc cho nó có căn nguyên chút xíu (quê). Thiệt ra thì nói kiến trúc cho ra vẻ chuyên môn một tí, chứ tạp nham như xứ mình thì có ai quan tâm tới kiến trúc kiến tre gì nhiều.

Kiến trúc liên quan tới cái đẹp, mà hễ đẹp là hơi…trừu tượng chút, tùy cảm nhận của chủ thể. Như tôi nói hôm trước, mấy bạn KTS thường bay bướm, lãng mạn và đa tài lắm (lắm lúc cũng đa tình). Có điều, KTS thứ thiệt như vậy thời buổi bây giờ tìm cũng đỏ con mắt. Tôi thì chưa dám có ý kiến gì nhưng có lần tôi nghe thầy tôi, một người cũng có vai vế trong ngành phán như vầy: “KTS bây giờ chỉ được cái là vẽ xanh xanh đỏ đỏ”! Phán xét như thế nào tùy các bạn, riêng tôi, tôi thấy nhiều KTS bây giờ thiệt cũng vẽ…xanh xanh đỏ đỏ nhiều quá (nhưng người ngoài ngành nhìn cũng ngán lắm, đâu biết ất giáp gì). KS thì liên quan đến qui phạm, những chuyện thuộc về nguyên tắc nên tôi không đề cập tới. Cũng xin nói luôn, tôi đang bàn về cái đẹp – chuyện của KTS – chứ tôi không có ý phê phán gì ai ở đây cả, tôi chỉ muốn nêu lên vài điều với hi vọng chúng ta sẽ làm tốt đẹp hơn trong tương lai. Với lại, xã hội thì có người vầy người khác mà!

Vậy đó, KTS mà làm không ngon lành thì di chứng của nó sẽ tồn tại lâu dài, dai dẳng. Tôi sẽ bàn về vài điều trông thấy ở Cần Giuộc để chúng ta nghĩ thêm về kiến trúc, KTS và sự cảm thụ kiến trúc, văn hóa của chúng ta (trong đó có tôi).

Chuyện thứ nhất: dãy phố chỗ hồ nước ngày trước. Mỗi lần từ Sài Gòn về nhà, chạy ngang khu đó là tôi cứ tiếc hùi hụi. Giá mà những nhà làm chính sách cải tạo lại cái hồ và qui hoạch lại dân cư xung quanh cho gọn gàng, đẹp đẽ hơn thì tốt biết mấy. Cái hồ như là trung tâm của thị trấn, người ta có thể trồng cây và làm đường đi bộ xung quanh. Nghĩ không mà cũng đã thấy đã, tôi nhớ mình còn tưởng tượng một ngày nào đó sẽ được ngồi uống cà phê ở đó nhìn ra hồ nước lung linh trong một đêm trăng sáng (khi ghé nhà T)! Ai dè, đùng một cái người ta lấp mất tiêu và xây lên đó mấy khối bê tông thô kệch! Dù biết có nhiều vấn đề dây mơ rễ má đằng sau nhưng tôi cũng không thể nào nén được tiếng thở dài tiếc nuối mỗi khi có dịp đi ngang dãy nhà trông hơi dị hợm này. Kiến trúc của thị trấn đã tệ rồi, nay mai trên đà phát triển người ta xây cất loạn xạ thì nó còn tệ hơn nữa, có cái hồ nước giữa trung tâm vô cùng quí thì chúng ta không giữ mà đem chia năm xẻ bảy đi mất tiêu. Trong chuyện này, ngoài vấn đề quản lý vĩ mô tôi không bàn (dù đó là lý do chính) thì KTS có phần trong đó đấy. Một KTS tồi thì có thể tiếp tay làm cho bộ mặt của đô thị xấu đi nhanh hơn là nó có thể! 

Chùa Vĩnh Long (Tân Kim). Ảnh: Internet

Chuyện thứ hai là việc bảo tồn, trùng tu các di tích văn hóa, lịch sử. Nhìn cái hình chùa Vĩnh Long ở trên mà hỡi ôi làm sao! Ai đời lại đi đổ hàng khối bê tông vô cái chùa và tô xanh xanh đỏ đỏ chói con mắt như vậy. Chuyện này thì tôi bảo đảm với các bạn rằng trên 90% là tội của KTS! Phối màu như thế nào, dùng vật liệu (trang trí) gì là chuyện của mấy bạn này. Vô chùa người ta tìm cảm giác thảnh thơi nhưng nhìn cái chùa (trùng tu) này tôi mệt thêm, nặng nề và diêm dúa hết sức. Ở quê thiếu gì ngói ta (ngói đỏ) mà lại đi xài ba cái ngói xanh xanh đó, nguyên bản nó đâu có phải màu này! 

Nói nào ngay, vấn đề này không phải riêng gì ở cái chùa này mà tôi thấy nhiều nơi lắm. Cũng không riêng gì ở quê mình, đi dọc quốc lộ 1A nhiều lúc tôi không hiểu sao người ta lại bắt chước một cách vô tội vạ như vậy, nhà ở quê lọt thỏm trong vườn/đồng mà lợp ngói một màu đỏ chót hoặc xanh lè như vầy. Xứ người ta khí hậu, thời tiết nó khác nên người ta làm thế, còn ở mình là xứ nhiệt đới và ở quê thì bê nguyên mấy cái đó vô nhìn lai căng và không ra cái gì hết. Còn nữa, ở tuốt trong đồng mà nhiều lúc tôi thấy cất nhà mái bằng chơi vơi, cũng may là chưa có nhà kiểu “củ hành, củ tỏi”! 

Mấy năm trước tôi có thấy người ta đang sửa lại chùa Thái Bình (ngay chỗ tiệm hủ tiếu chay), nghe nói nhà thầu cũng là một KTS được nhiều người ở Cần Giuộc khen lắm, hi vọng chùa này không giống như chùa Vĩnh Long trên! Cần Giuộc còn có nhiều chùa khác rất nổi tiếng, chùa Núi (Đông Thạnh), chùa Thới Bình (Phước Lại), chùa Tôn Thạnh (Mỹ Lộc) là những danh lam lâu đời và nổi tiếng hình như cũng đã được trùng tu lại, tôi chưa có dịp ghé thăm lại nên không biết thế nào nhưng hi vọng mấy bạn KTS khi tham gia mấy dự án này sẽ nghĩ kĩ kĩ lại một chút khi đặt bút vẽ. Cái gì đã làm xong rồi thì khó sửa lắm, mai này có tiếc cũng không tìm lại được nét xưa! 

Chuyện thứ ba là vấn đề mấy khu công nghiệp. Đây là đề tài nóng thời điểm này, lên google gõ tên mấy vùng khỉ ho cò gáy của Cần Giuộc thì nó hiện ra đầy nhóc bảng rao chuyển nhượng đất! Tôi chưa có số liệu trong tay về các khu công nghiệp này nên tôi chưa thể có ý kiến cụ thể nhưng tôi chắc một điều rằng các dự án này đã, đang và sẽ phá nát hệ sinh thái môi trường, cơ cấu sản xuất, phong tục tập quán và thói quen sinh hoạt của đại đa số người dân ở những vùng đó (chuyện này cũng xưa như trái đất). Lối chừng 20 năm nữa hỏng chừng quê ta toàn vô sản chính cống hết! Nông dân không ruộng, không đất thì chỉ có nước đi làm công nhân sống đắp đổi, tiền đền bù (nhỏ nhoi) thì xài đôi ba năm cũng theo gió theo mây. Trái banh này đang trong chân các nhà hoạch định chính sách, những nhà qui hoạch (KTS) cũng chỉ liên đới về mặt chuyên môn nên ngừng ở đây thôi, nói nhiều quá các bạn này rủa chết :).  

Chúng ta cần phát triển kinh tế, và phải công tâm mà nói thì ta đã làm được khá nhiều việc nhưng chúng ta đừng lờ đi những chuyện này để rồi ngày sau ta lại hì hụi sữa, mệt lắm! Chuyện nữa, sự dễ dãi trong cảm thụ kiến trúc (mà sâu xa là văn hóa, nghệ thuật) của chúng ta theo những chiều hướng tôi nói trên cũng đang góp phần phá nát nét quê của mình (trong khi vẫn chưa thể thành chợ được). Đừng để giống cảnh người (sống ở) Sài Gòn, thịt cá chán chê giờ quay lại tìm vui với rau lang, bông bí,…!