Đứng dậy bỏ đi

(Phương Cẩm-Sa)

Có ai sống trọn cuộc đời mà không có lúc tự hỏi: mình thực sự muốn gì trong cuộc đời bất định? hoặc: mình thực sự muốn gì trên thế gian rộng lớn này?

Hai câu hỏi giống nhau về ý mà khác nhau về nghĩa. Câu đầu ẩn chứa thời gian: mình muốn đạt được gì trong quãng đời phía trước?. Câu sau có tính hiện thực về không gian: đúng lúc này trên thế gian này mình muốn có cái gì?

Sách giáo khoa vi mô nói con người thuần lý là con người hành động để tối ưu hóa độ thỏa dụng của mình.

Người xưa bảo: ngoài đời chỉ có hai loại người, một là vì danh, hai là vì lợi.

***

Người ai chả vì danh vì lợi. Thời nay có danh ắt sẽ có lợi. Có lợi sẽ kiếm được danh. Danh và lợi là cặp bài chéo cánh. Để có danh và lợi, thường người ta phải dùng thế hoặc lực.

Thế và lực lại là một cặp bài chéo cánh thứ hai.

Lực là kiến thức, là kinh nghiệm, là kỹ năng, là tài chính… Lực là vốn xã hội của con người. Lực cần tích lũy theo thời gian.

Thế là cái là địa vị, và uy quyền, là tiếng nói nói… Thế là cái chỗ đứng cao thấp của con người. Thế nâng cao dần theo thời gian.

Cũng có người có danh và lợi, rồi mới tìm kiếm thế và lực. Về bản chất không khác dùng thế – lực để tìm danh – lợi. Chỉ là chuyển vế đổi dấu mà thôi.

***

Vẽ một hình tứ giác, hai đỉnh đối nhau là Thế – Lực, hai đỉnh kia, cũng đối nhau, là Danh – Lợi.

Để dễ nhìn, cứ vẽ nó thành hình chữ nhật.

Vẽ đường cong mềm mại nối đỉnh Thế và Lực. Điểm giữa của đường này là chúng ta, ở một thời khắc giữa cuộc đời và giữa thế gian.

Đường cong này là cái ta gọi là Muốn. Nó cong về đỉnh Danh tức là muốn Danh nhiều hơn mà sẵn sàng hy sinh Lợi. Nó cong về Lợi là muốn lợi mà bất chấp mất Danh. Đường cong vừa phải thì cái Muốn nằm ở tầm hoài bão. Cong hơn chút là ước mơ. Cong đến muốn đứt gãy thì là tham vọng.

Khi Tham vọng đạt được thì bốn điểm quay dồn thành một điểm bùng phát.

Tham vọng sụp đổ, Thế-Lực tan tành, Danh-Lợi nhòa theo mây khói.

***

Nhưng có những người hiếm hoi, không muốn danh hay lợi, không biết thế và lực là gì. Họ có thúc đẩy mơ hồ mà mãnh liệt từ bên trong. Họ tự nhiên đứng lên bỏ đời để đi theo cái ham muốn khám phá vào sâu thẳm bên trong cái góc thế gian riêng của cuộc đời mà họ đang sống. Giống như đi tìm lời giải cho bài toán mà tạo hóa giấu biến đi và chỉ giành riêng cho sự khám phá của chính mình.

Khám phá phát lộ ra, lời giải hiện lên, họ đột nhiên được mang trở lại cuộc đời, nguyên vẹn, có danh có lợi, có thế có lực, trọn vẹn trong một bàn tay. Như một bàn tay nắm được cả một góc thế gian vậy.

Khám phá không tìm ra, cuộc đời khó mà trở lại, hẳn lòng họ vơi đi rất nhiều.

***

Cảm giác lòng mình vơi đi là một cảm giác rất khó chịu. Với người này, mất đi một người thân, làm lòng họ vơi đi. Với người kia, gặp một người tình cũ mà sau lưng là bao đổ vỡ đầy nước mắt, cũng làm họ vơi đi. Cái cảm giác vơi đi rất kinh khủng, nó không cào xé tâm can, mà nó tuyệt vọng như thời gian chỉ có đi mà không thể nào níu lại.

Chỉ có cuộc đời sống động mỗi ngày, mỗi nơi ta xuất hiện, mỗi khoảnh khắc ta trải qua, mới dần dà lấp được cái sự vơi lòng đi như thế.

Liệu đã đứng dậy mà đi ra khỏi cuộc đời rồi, ta có còn quay lại để làm đầy nó bằng từng hơi thở của cuộc sống được hay không, nếu cái khám phá sâu vào bên trong cuộc sống, mãi không thể tìm ra.

***

Đôi khi tạm quên câu hỏi mình muốn gì mà thử lắng nghe từ bên trong, xem có hay không trong lòng mình một thúc đấy để “Đứng dậy bỏ đi”